Mùa thu 2023.
Hà Nội vào thu, tiết se lạnh. Cận kề những ngày khai giảng năm học mới, nắng vàng ươm ruộm trên mấy tán cây. Đường vắng, không còn nhiều tiếng còi xe trên con phố cũ. Nắng trải dài về thời xa xưa cũ kỹ…
Năm tôi sinh ra, cha tôi đi bộ đội về, mang theo một đôi vai giường bằng gỗ, ông kể, gỗ trên rừng khi đó nhiều, nhưng nặng, có muốn cũng chẳng vác được. Lính có nhiều hôm ít việc, ngồi tỉ mẩn lau chùi những thứ sẽ mang về làm quà cho người ở nhà. Đến nỗi mà, đôi vai giường bóng mịn lên, ông định đóng giường cưới cho mẹ tôi.
Thế rồi lớp người nọ kia vào ra, cha tôi đi lính về rồi đi làm ở công ty sản xuất. Công việc chắc cũng bận rộn nên đôi vai giường gỗ, ông bọc giấy báo, để vào góc nhà, lúc nào có thời gian mới nghĩ xem làm thế nào. Ngày ấy có phong trào đồ Liên Xô, hàng thùng Đông Đức, những lật đật, gấu bông, áo lông xù, đài cát xét… những người quen đói, nhìn những tiện nghi đó, là mua bán, đổi các; nhẽ cũng mong cho người thân được vui vẻ. Cha tôi mang đôi vai giường gỗ đổi lấy cái phích nước đá bằng nhôm của Liên Xô.
Cái phích nước đá bằng nhôm, quai xách nhựa, hai chốt phía trên, mở ra có gioăng cao su. Nắp nhựa màu trắng, vừa phải giữ phần đế nắp, vừa phải xoay phần trên nó mới lỏng ra. Cũng chẳng có gì trong đó. Chỉ dùng để đựng đá, đựng nước lạnh cho kín. Vì thời đó tủ lạnh hiếm lắm. Có cũng chả dám cắm điện, vì tốn tiền điện, cũng vì sợ cắm nhiều mà hỏng tủ. Thời đó gì cũng thiếu thốn.
Nhà tôi chắc là không quá khó khăn, Tết cắm điện tủ lạnh, để đồ ăn cho lâu ngày. Đến hè lại cắm điện, làm đá. Tôi hay đổ đầy nước vào khay nhôm to, để qua đêm, hôm sau có cả cục đá to. Lấy cái chày gỗ hai đầu nhẵn thín, đập đôi ra, bỏ vào phích nhôm. Cái phích trông thế mà tốt. Để đá cả ngày không tan nhiều lắm. Nếu dè xẻn, đến tối vẫn còn ít đá mà mang ra nhai với lũ bạn đầu phố.
Mẹ tôi lại kiểu người cũ, chưa ăn đã lo đói. Nên bà thường đạp xe lên phố hàng Đào, nhập lại ít quần áo, bít tất, sách truyện… mang về bán tạp hóa. Ngày ấy vừa đi làm, giật gấu vá vai, vừa kiếm thêm cái ăn qua ngày, chứ ai nghĩ mua vàng buôn đất.
Ngày tháng cứ thế mà vui. Cái phích nước đá với thời trẻ con của tôi là ít đá vụn khi cuối ngày.
Rồi chuyện nọ chuyện kia, vào đầu một năm học nào đó mà trí nhớ tôi đã sớm theo thời gian trôi mất. Có nhẽ năm đó khó, mẹ tôi không còn bán hàng, hoặc những khoản tiền đầu năm học vượt ngoài dự liệu, bố tôi mang cái phích nước đá bán cho bác cạnh nhà. Tôi mặc áo trắng, quần xanh tím than mới, vào lớp học. Tôi chẳng nhớ có tiếc đá vụn mỗi tối hay không, nhưng những khoản tiền đóng góp mỗi đầu năm học luôn làm cha mẹ tôi chẹp miệng khi đi chợ.
Theo thời gian, tôi quên đi mọi chuyện. Mãi tới gần đây, trong một lần lang thang về khu phố cũ, tạt vào nhà bên, bác hàng xóm đã già lắm, có vẻ ngạc nhiên vì chẳng mấy khi có người xưa đến. Vâng, cùng ở trong thành phố, cách khoảng chừng nửa giờ lái xe, nhưng phải đến tuổi này tôi mới lại lững thững bước trên vỉa hè cũ. Nắng vẫn trải dài về thời xa xưa cũ kỹ, cả về những câu chuyện như đã xưa lắm rồi. Tôi nhận lại phích nước đá Liên Xô, cái thứ được đổi bằng đôi vai giường bố tôi đi bộ đội mang về. Vành nắp nhôm vẫn tròn trịa, không móp méo, có nhẽ bác cũng chẳng dùng đến. Thổi phù một cái, bụi bay mù mịt, trí nhớ của tôi cũng về theo thời cũ kỹ ấy.
Mùa thu Hà Nội luôn đẹp, chẳng thế mà nó ở trong những câu văn, ca từ, nét bút… cứ thế len lỏi qua mỗi lớp người.
Nay tuy không còn cảnh giật gấu vá vai chạy ăn từng bữa, không còn cảnh ngao ngán đầy mệt mỏi mỗi khi nghĩ đến tiền đóng góp đầu năm học cho lũ trẻ; mà tới đây, mươi ngày sau khi khai giảng vào năm học mới, tại một góc con đường náo nhiệt mang tên Thanh Niên, trong khách sạn Pan Pacific hoa lệ, sẽ có một gian hàng. Nhỏ thôi, vừa đủ để bày biện vài tạo tác của người nghệ nhân hãng kim đĩa than đầu tiên của Việt Nam. Không để kiếm cái ăn qua ngày, cũng không để mua vàng buôn đất, chỉ là vài chiếc đĩa than không cũ lắm, để nhớ về thời xa xưa bàng bạc trong tiết trời thu Hà Nội.
From #May with love of K.
Ảnh: một trường học ngập trong nắng hè vào một lần đi lang thang đâu đó.
